Boyun fıtığı omurga kemiklerinin arasındaki disklerin omurilik kanalına taşmasıdır. Sinirleri sıkıştırması ağrı, uyuşma vb. şikayetlere sebep olabilir.
Fıtığın baskı yaptığı sinire göre klinik şikayetler değişkenlik gösterir. Hafif ve orta derecede fıtıklar ilaç kullanılması ve fizik tedavi uygulanabilir. Kuvvet kaybı ve sinir hasarı gibi ileri boyun fıtığı vakalarında cerrahi tedavi uygulanabilir.
İçindekiler:
Tanımı
Servikal disk hernisi veya bilinen adıyla boyun fıtığı iki boyun omuru arasında bulunan ve kemikler arasındaki yük dağılımının düzgün iletilmesini sağlayan disk yapısındaki yumuşak dokuların yapılarının bozulması sonucunda gelişir.
Her iki omur arasında bulunan disklerin elastik özelliklerini kaybetmesi sonucunda omurilik ve omurilikten ayrılan sinirlerin çıkış noktalarına fıtıklaşarak baskı yapmaktadır.
İçeriye doğru giren bu disk yapısı ne kadar fazla ve sinire ne kadar çok bası yapıyorsa kişinin şikayetleri o derecede fazla olacaktır. Boyun fıtığı (servikal disk hernisi) genç erişkin yaştan itibaren ileri yaşa kadar her yaş grubunda görülebilen bir rahatsızlıktır.
Boyun fıtığı neden olur sorusunun cevabı oldukça zordur. Boyun fıtığına yatkınlık yaratan anatomik bozukluklar, tekrarlayan mikrotravmalar, ani hareketler, boyun kaslarının zayıf olması gibi bir çok faktöre bağlıdır.
Nedenleri
Boyun fıtığının en temel nedeni omurlar arasında bulunan disklerin zaman içerisinde bozulmasıdır. Bu bozulmanın ardında yüksek vücut kilosu, genetik yatkınlıklar, sigara kullanımı, sedanter bir iş ve hayat tarzı bulunmaktadır.
Bunun dışında daha genç hastalarda ergonomik olmayan vücut duruşunun varlığı ilk olarak boyun düzleşmesi sonrasında ise fıtık gelişmesi açısından risk oluşturmaktadır.
Bunun dışında ek olarak hastada eşlik eden bel fıtığı hastalığı bulunması ve genetik yatkınlık olması da boyun fıtığı gelişiminde risk faktörü olarak bildirilmiştir.
Belirtileri
Boyun fıtığı etkilenen omurilik sinir seviyesine göre çeşitli belirtiler oluşturur. Sıklıkla bası altında olan sinirlerin bulunduğu bölgeye doğru yansıyan boyun ağrıları, omuz ve kol ağrısı, ele vuran ağrıları görülür. Sinirlerde baskı gelişmesi durumunda kola ve ele doğru vuran uyuşma, hissizlik, yanma, karıncalanma, batma, soğukluk gibi şikayetler de oluşturabilir.
Etkilenen taraf kolda güçsüzlük de şikayetler arasındadır. Özellikle sinirlerde bası sonucunda kol ve elde güçsüzlük gelişmesi hastalığın ileri boyutta olduğunu gösterir. Boyun fıtığı aynı zamanda her iki kürek kemiği ortasında ağrı yapabilir.
Gece yatarken kolu yukarı doğru kaldırarak uyumak veya günlük hayatta kol yukarda iken gelen rahatlama hissi de önemli bir klinik belirtidir. Kol yukarı kaldırıldığında sinir kökleri üzerinde basının azalmasına sonrasında ağrı şikayetinde azalma görülür.
Baş ağrısı, kollarda uyuşma, boyun kaslarının spazmı ve buna bağlı ağrılar görülebilir. Boyun fıtığı belirtileri her hastada da farklılık gösterebilir.
C1 omurundan C7 omuruna kadar 7 tane boyun omurga kemiği vardır. Fıtıklaşmış diskler bu kemiklerin numaralarına göre adlandırılır. Örneğin C3-C4 diskinin omurilik kanalına taşması ile C5-C6 diskinin kanala taşması tamamen farklı klinik bulgular ortaya çıkarır.
Boyun fıtığı belirtileri tamamen kanala bası yapan diskin seviyesi, büyüklüğü ve lokalizasyonuna göre farklılık gösterir. Örneğin aynı seviyedeki fıtık, omurilik kanalına soldan, sağdan veya ortadan bası yapabilir.
En sık görülen fıtıklardan bir tanesi C5-C6 fıtığıdır.C5-C6 seviyesindeki bir fıtık başparmak çevresinde uyuşukluk, karıncalanma yapabilir. Aynı seviyedeki boyun fıtığı biseps kas gücünde azalma veya ön kol ekstensör kas grubunda zayıflık yapabilir.
C4-C5 seviyesindeki bir boyun fıtığı omuz kuşağı çevresinde uyuşukluk, karıncalanma ve hissizlik yapabilir. Kas gücü olarak ise deltoid kasında zayıflama görülebilir. Diğer en sık görülen fıtık olan C6-C7 seviyesinde oluşan bir fıtık, ele ve orta parmağa yansıyan ağrılar, uyuşukluk karıncalanma yapabilir. Üst kol arka kas grubu olan triseps kaslarında zayıflık ve el parmaklarının yukarı kaldırma gücünde azalma görülebilir.
Bu durumlar klinikte sıklıkla karşılaştığımız şikayetler olsa da semptomlar hastadan hastaya ve fıtığın anatomik lokalizasyonuna göre farklılık gösterir. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus klinik şikayetlerin MR görüntüleri ile uyumlu olmasıdır.
MR görüntüleri ve klinik arasında uyumsuzluk varsa ileri tetkik yapılmalıdır. Örneğin boyun MR’ında sol kolu etkileyen bir fıtık görülürse ve hastanın şikayetleri sağ kolda belirgin ise değerlendirmeler özenle tekrar yapılır. Omuz muayenesi, üst ekstremite muayenesi ve EMG testleri yapılır. Ayırıcı tanıda bulunan hastalıklar gözden geçirilir.
Tanısı
Boyun fıtığı tanısını koymak için hastanın şikayetleri dinlenir muayenesi yapılır. Yukarıda bahsedilen semptomlara sahip olan hastalarda, boyun fıtığı açısından risk faktörleri de mevcutsa klinik muayenede ağrıyı arttırıcı tanısal testler uygulanır.
Klinik şüphe ile muayene bulgularının uyumlu olduğu hastalarda ileri görüntüleme tetkiklerinde Röntgen, tomografi, CT myelografi ve MR tetkikleri ile değerlendirme yapılır.
Buna göre boyunda bir fıtıklaşmış disk yapısının var olup olmadığı ve tam olarak nereyi hangi derecede etkilemiş olduğu değerlendirilir. MR görüntülemesi ile boyun fıtığı tanısı net şekilde konulabilir.
Klinik muayeneler yapıldıktan sonra öncelik olarak en basit test olan röntgen görmek gerekir. MR görüntüsü fıtığın büyüklüğü ve seviyesi hakkında önemli detaylar sunar. MR’a bakarak fıtık dokusunun eski veya yeni olduğuda tahmin edilebilir.
Kalsifiye olmuş sertleşmiş eski bir fıtık dokusu ile etrafında ödemi ve kanaması olan taze fıtıklar MR da farklı sinyaller verir. Bu da bize tanının yanında tedaviyi yönlendirici bilgiler sağlar.
Örneğin Etrafında ödem ve kanaması olan ve sinire bası yapan bir fıtık enjeksiyon yöntemleri ile rahatlama sağlayabilir. Fıtığın etrafındaki ödem steroid enjeksiyonları ile azaltılarak fıtığın oluşturduğu bası tedavi edilebilir.
Ancak sertleşmiş ve eski bir fıtığın enjeksiyonlardan fayda görme ihtimali daha düşüktür. Görüntüleme yöntemleri dışında boyun fıtığı tanı ve tedavisi için EMG çok önemlidir.
Ayırıcı tanıdaki hastalıkları elemenin yanında tedaviye karar vermede önemi vardır. Örneğin fıtığın etkilediği kas grubunda kalıcı hasar oluşmaya başlamışsa EMG ile tespit edilerek bir an önce tedavi edilir.
EMG testi nöroloji hekimi tarafından değerlendirilir. Dolayısıyla boyun fıtığı 4 ana branşı ilgilendirir. Nöroloji, Fizik tedavi, beyin cerrahisi ve Ortopedi bölümü boyun fıtığı hastalarıyla sıklıkla karşılaşır. Tanı ve tedavi branşlar arası iletişim ile devam edilmelidir.
C4-C5 seviyesindeki kanala taşmış ve omuriliğe bası yapmış fıtığın sagital görüntüsü.
Aksiyel kesitlerde omuriliğe sol taraftan bası yapan fıtığın görüntüsü.
C4-C5 seviyesindeki fıtığın sagital ve aksiyel plandaki görüntüsü. Fıtık omuriliği sıkıştırmış ve sol tarafa bası yapmaktadır.
Önleme
Boyun fıtığının gelişmesini önlemek amacıyla vücut postürü doğru hareketler yardımı ile düzeltilmelidir. Önlenebilir risk faktörleri (aşırı kilo, sigara kullanımı, sedanter hayat) düzenlenmelidir.
Beyaz yakalı grupta laptop veya alçak yerleşimli bilgisayar ekranlarına uzun süreli bakılması, tüm yaş gruplarında uzun süreli tablet ve cep telefonlarına bakılması; durumlarını en aza indirerek boyun fıtığı gelişim riskinden korunmak mümkündür.
Bununla birlikte egzersiz olmazsa olmaz ve modern literatür ile desteklenmiş olan koruyucu bir faktördür. Düzenli olarak boyun ve sırt kaslarına uygulanan germe egzersizleri ve postür egzersizleri ağrıyı azaltmada ve fıtığa karşı korunmada etkili yöntemlerdir.
Boyun kaslarının kuvvetli olması ani hareketlere karşı savunma mekanizması sağlar. Tekrarlayan hareketler, ağır spor yapılması, postür bozukluklarının tedavi edilmemesi boyun fıtığına yatkınlık oluşturur.
Ameliyatı
Boyun fıtığı ameliyatı ileri evredeki boyun fıtıklarına yapılır. Eğer kişinin şikayetleri ameliyatsız tedavilere rağmen tam olarak geçmiyorsa ameliyattan başka çare yoktur. Ameliyatta yapılan işlem sinire bası yapmış olan disk parçasının çıkarılmasıdır.
Ameliyat kesisi genel boynun ön tarafındadır. Birkaç seviyede fıtık varsa ve ek omur problemleri de fıtığa eşlik ediyorsa içeriye vida ve kafes koymakta gerekebilir. Ameliyat planı kişiye göre yapılmaktadır. Ameliyat sonrası kişi genelde ertesi gün ayağa kaldırılır ve taburcu edilir.
Kemik diziliminde sorun olmayan sadece fıtık olan olgularda boyun ön tarafından küçük bir kesi yapılar. Boyun kasları arasından derinleşerek fıtık dokusuna ulaşılır. Mikrocerrahi olarak fıtık çıkarılır. Sinirlerin basıdan kurtulduğu kontrol edilir.
Omur kemiklerinde dizilim bozukluğu var ise, kireçlenme var ise veya bu kemikler instabilse bu durumda vidalama işlemi gerekir. Stabilizasyon dediğimiz bu vidalama işlemleri omurga arka tarafından yapılır. Böyle bir işlem gerekliyse ameliyat kesisi boyun arka tarafından yapılır.
Ameliyatsız Tedavisi
'Boyun fıtığı tedavisi nasıl yapılır?' sorusunun ilk adım cevabı ameliyatsız boyun fıtığı tedavisi birçok hastada mümkündür. Hastalık ilerlemediyse bu tedavi daha çok işe yarar. Duruşun düzeltilmesi ve günlük uygulanan boyun etrafındaki kasları aktive eden egzersizlerle ameliyatsız ilk basamak tedaviler uygulanır.
Boyun fıtığı ilk basamak tedavisinde basit boyun egzersizleri, uygun yastık kullanımı ve yatış pozisyonu ile gündelik yaşamdaki oturuş ve duruş pozisyonunun düzeltilmesi ile şikayetler büyük oranda düzelir.
Ayrıca medikal tedavi sağlanması amacıyla eş zamanlı olarak ağrı kesiciler ve kas gevşetici tedaviler de reçete edilir. Bu uygulamalar fıtıklaşmış diskin daha çok büyümesinin de önüne geçerek, ileride muhtemel bir ameliyatı da ortadan kaldırabilir. İlk basamak tedavilerden yeteri kadar fayda görmeyen ve semptomlarında gerileme olmayan hastalarda fizik tedavi ikinci basamak tedavi olarak uygulanır.
Fizyoterapistler eşliğinde yapılacak boyun egzersizleri ilk etapta daha yararlı olacaktır. Boyun fıtığı büyük olup sinir basısı çok olduğunda cerrahi tedavi gerekir. Steroid enjeksiyonları fıtığı ve çevresindeki ödemi azaltmak için yapılır.
Enjeksiyon yöntemler bir ameliyat değildir. Ancak girişimsel bir işlemdir. Fıtığın yeri ve seviyesi görülerek yapılır. Görüntüleme yöntemleri kullanılarak sedasyon altında yapılır.
Tekrarlayan enjeksiyonlar şikayetleri azaltmak amacıyla yapılabilir. Çoğu zaman basit ve küçük boyun fıtıklarında medikal tedaviler yeterli olur. Fıtığın sebep olduğu spazmı çözmek için ilgili kasa sıcak uygulamalar önerilir.
Isıtıcı jel ve kremler, oral ilaçlar veya kalçadan yapılan iğneler çoğu zaman yeterli olur. Boyun kaslarının gevşetilmesi, egzersizlerle esnetilmesi, sıcak tutulması ameliyatsız tedavide gereklidir.
Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Boyun fıtığı tedavi edilmezse sinire bası artabilir. Artan bası ile şikayetler daha da artar. Kol ve elin kullanılamayacak hale gelmesine kadar süreç ilerleyebilir. Özellikle ileri evrelerde gelişen kas güçsüzlüğü gibi semptomlar uzun süre tedavisiz kalır ise fıtık için uygulanacak cerrahi sonrasında da bu semptomların tamamen düzelmemesi riski bulunmaktadır.
Bu nedenle sinir basısına yol açan ve kola ve ele vuran, güçsüzlük gibi semptomlar yaratan boyun fıtığı hastalarında uzun süre beklenmeden basının ortadan kaldırılması gereklidir. Kişi elini hissedemeyecek ve kullanamayacak duruma gelebilir. Ağrılar artık ilaçla birlikte bile geçmeyecek hale gelebilir. Bu nedenle boyun fıtığı tedavisinin gecikmeden yapılması önemlidir.
Sinir Kökü Enjeksiyonu
Boyun fıtığı hastalığında ameliyatsız tedavinin bir diğer önemli basamağı ise kortikosteroid enjeksiyonlarıdır. Bası altında olan sinire selektif olarak yapılan kortikosteroid enjeksiyonları, hastaların yaklaşık yarısında uzun süreli klinik rahatlama sağlar.
Bu nedenle uygun hastalarda cerrahi öncesinde başvurulabilecek yöntemlerden bir tanesidir. Boyun fıtığında uygulanan kortikosteroid enjeksiyonları; klinisyenin tercihine göre; ultrason, röntgen veya tomografi görüntülemesi altında uygulanabilir.
Hangi Hastalıklarla Karıştırılır?
Bazı hastalıklar benzer semptom ve klinik şikayet yaratabildikleri için zaman zaman Boyun fıtığı hastalığını taklit edebilirler. Ayırıcı tanıda bu hastalıkların da değerlendirilmesi ve boyun fıtığından ayırt edilmeleri gerekir. Ayırıcı tanıda bulunan hastalıkların karışmaması için detaylı muayene yapılmalıdır.
Gerekli hallerde ileri tetkik yapılarak tanı kesinleşmelidir. Ayırıcı tanıda bulunan hastalıklar ve boyun fıtığı aynı anda görülebilir. Örneğin boyun fıtığı olan bir kişinin aynı anda karpal tünel sendromu da olabilir. Bu durumda tedavide hangisine öncelik verileceği klinik bulgular ve hasta şikayetlerine göre karar verilir.
Örneğin ağır karpal tüneli olan ve MR da boyun fıtığı görülen bir hastaya öncelik el bileğinde sinir gevşetme ameliyatı yapılabilir. Dirsekte hafif sinir sıkışması olan ve ileri derecede boyun fıtığı olan hastanında öncelikli tedavisi boyun fıtığı olabilir. BU tedavilere karar vermede en önemli kriter hastanın klinik şikayetleridir.
EMG testi bize yol haritası çizmede önemlidir. Bu tarz vakalarda tuzak nöropati kontrolü ve radikülopati kontrolü EMG testi ile yapılır. EMG testi nöroloji hekimi tarafından eldeki kasalara iğne batırılarak yapılan bir testtir. EMG sayesinde ele gelen sinirlerin hangi seviyede sıkıştığı veya basıya uğradığı belirlenir. Bu hastalıklar;
- Karpal Tünel Sendromu
- Kübital Tünel Sendromu
- Torasik Outlet Sendromu
- Brakial Pleksus Yaralanmaları ve Hastalıkları
- Omuz Kas Yırtıkları ve Diğer Problemleri
- Polinöropati Yaratan Metabolik Hastalıklar (Diyabet vb.)
