İçindekiler:
Omuz Çıkığı Nedir?
Omuz çıkığı herhangi bir nedenle omuz eklemini oluşturan kol kemiğinin üst ucu (humerus üst uç), yuvasından (glenoid) çıkabilir.
Bu yaralanma ilk kez oluyorsa genellikle travma sonrası görülür. Bazen travma dışı sebepler örneğin epilepsi nöbetleri de sebep olabilir. Bu eklem çıkığı olabilmesi için labrum dediğimiz yapının yani omuz eklem kapsülünün yırtılması gerekir. Genellikle ön kapsül yırtılır ve humerus başı öne çıkar. Epilepsi nöbeti veya elektrik çarpması gibi durumda arka kapsül yaralanır ve humerus başı arkaya çıkar.
Tekrarlayan çıkıklarda ise travma olması şart değildir. Ters veya kontrolsüz hareketlerde veya gece uykuda çıkabilir. Tekrarlayan çıkıklarda bazen hasta eklemi yerine oturtmayı öğrenir ve kendisi oturtur. Ancak bu durum mutlaka tedavi gerektirir. Tekrarlayan her çıkıkta humerus başı zarar görür. Eklem kıkırdağında kayıp olur. Humerus başı yuvarlaklığını kaybeder ve geri dönüşsüz hasarlar başlar.
En sık ön ve aşağı olmak üzere bazen de arkaya doğru omuz çıkıkları görülür. Şiddetli ağrı ve hareket kısıtlılığı oluşturduğu için gürültülü bir tablodur ve acil başvurusu gerektirir. Bazı omuz kırıkları travmanın şiddetine bağlı olarak kırıklar ile beraber gerçekleşebilir. Bu duruma omuzun kırıklı çıkığı denir. Omuz eklemi; kol kemiği ve kürek kemiğinin arasında eklemdir.
Bu yaralanmadan şüphe edilen durumlarda mutlaka grafi alınmalıdır. Eğer çıkıkla beraber kırık veya çatlak eşlik ediyorsa eklemin yerine oturtulması sırasında travma daha da büyüyebilir. Böyle riskli durumlarda yerine oturtma işlemini mutlaka genel anestezi veya sedasyon altında yapmak gerekir. Eklemin yerine oturtulmasının en önemli basamağı hastanın gevşetilmesidir. Bu durum çok ağrılı olduğu için kaslarda spazm vardır ve çok kuvvetlidir.
Eğer hasta gevşerse yerine oturtma işlemi ağrısız ve çok kolaydır. Eğer hasta gevşemezse eklemi yerine oturtmak çok zordur ve ağrılıdır. Bu durumda da gene hasta gevşemesi için genel anestezi veya sedasyon gerekir.
Omuz Çıkığı Nedenleri
Omuz çıkığı nedeni düşme, çarpma ve çekme gibi travmalardır. Bunun dışında epilepsi hastalığı, elektrik çarpması ve doğumsal nörolojik hastalar diğer sık nedenler olarak sayılabilir. Travmaya bağlı omuz çıkıklarında genel itibarıyla öne çıkık gelişir. Epilepsi ve elektrik çarpması durumunda ise arkaya doğru çıkık görülür. Neden ne olursa olsun hastada omuzun çıkması için bir yumuşak doku yaralanması (omuz bankart lezyonu) veya kemik kırığı (glenoid kırığı) olması gereklidir.
Kapsül hasarı eğer ön bölümde ise özel olarak Bankart lezyonu olarak adlandırılır. Kapsül ve labrum yuvadan yumuşak dokudan sıyrılma şeklinde de ayrılabilir. Yuvadan kemik parçası kopararak da ayrılabilir. Eğer kapsül yuvadan kemik parçası kopararak ayrılmışsa kemikli bankart lezyonu adı verilen durum ortaya çıkar. Labrum yırtığı veya bankart lezyonu MR görüntülenmesinde tanı koyulur. Kemikli bankart lezyonu varsa detaylı değerlendirme için tomografi gereklidir.
Omuz Çıkığı Belirtileri
Omuz çıkığı nasıl anlaşılır ve belirtiesi nedir sorusunun cevabı ağrıdır. İkinci en önemli bulgu olarak hareket kısıtlılığı meydana gelebilir. Bunun dışında omuzda deformite görünümü, parmaklara yayılan uyuşma hissi, omuz dış kenarında görülen hissizlik ve karıncalanma diğer belirtiler olarak sayılabilir.
Deltoid kasında çöküklük yani apolet belirtisi uzaktan bile görülebilir. Yuva içi elle dokunulduğunda boş olduğu görülür. Humerus başı öne çıkmışsa önde arkaya çıkmışsa arkada elle muayene edilerek hissedilebilir.
Eklem yerine oturtulmuşsa daha önce geçirilmiş çıkık öyküsü varsa korkutma testi yapılır. Humerus başının öne kaydığı yaralanmalarda üst kol yana açıkken dış rotasyona zorlanır. Bu sırada hastada korku oluşur. Testin pozitif olduğu bu durumda bankart lezyonundan şüphe edilir.
Omuz travması sonrası bu bulgulardan bir veya birkaçı görülen hastalarda omuz çıkıklarından şüphelenip ortopedi uzman doktor başvurusu gerekir. Kemik yapılarından kürek kemiği, kürek kemiği çıkıntısı ve
Omuz Çıkığı Tanısı
Omuz çıkığı tanısı genelde acilde konulur. Çünkü belirtileri çok gürültülüdür ve hastaya ciddi ızdırap verir. Travma öyküsü ve klinik muayene sonrasında hekim tarafından çıkık şüphesi ile istenen omuz iki yönlü grafisi ile tanı alır. Çıkığa eşlik eden kemik kırıklarının varlığını tespit etmek ve incelemek adına omuz tomografisi çekilmelidir. Yine çıkığa eşlik eden yumuşak doku yaralanmasının varlığını tespit etmek ve incelemek adına omuz MR çekilmelidir.
Omuz Çıkığı Tedavisi
Omuz çıkığı tedavisi ortopedik acil bir durumdur. Çıkık tanısı alan hastanın çıkık omuzu acil şartlarda mümkün olan en kısa zamanda yerine oturtulmalıdır. Bu işleme redüksiyon denir. Redüksiyon anestezili veya anestezisiz olarak uygulanabilir. Yine omuz redüksiyonu esnasında kapalı yöntemle yapılan denemeler başarısız olursa açık redüksiyon gerekebilir.
Çıkık yerine konulduktan sonra velpau isimli bandaja alınır. Bu sırada hastaya MR çekilerek omuz bağ yaralanması (bankart lezyonu) ve omuz kemiklerinin durumu değerlendirilir. Bankart lezyonu olan veya omuz kırığı olan hastalara cerrahi tedavi uygulanmalıdır.
Yerine oturtulmadan önce ve yerine oturtulduktan sonra mutlaka nörolojik muayene yapılmalıdır. Özellikle aksiller sinir detaylı muayene edilmelidir. Nadir olarak bu yaralanmada sinir hasarı görülebilir. Sinir hasarı travma esnasında da olabilir yerine oturtulma esnasında da olabilir.
İlk çıkık eğer genç yaşta görülmüşse örneğin 25 yaş altında cerrahi tedavi gerekliliği vardır. Eğer ilk çıkık geç yaş grubunda görülmüşse tekrarlayan çıkık yani ikinci çıkıktan sonra cerrahi gereklilik oluşur.
Omuz Çıkığı Ameliyatı
Omuz çıkığı ameliyatı için cerrahi tercihinde en önemli parametre omuzu yerinde tutan kemik ve yumuşak dokuların durumudur. Bunlarda yırtık veya kırık olması durumunda ilk tercih kapalı omuz ameliyatlarıdır (artroskopik bankart onarımı). Eğer omuzda tekrarlayan çıkık gelişirse yumuşak doku yaralanmalarına ek olarak kemik problemler de sürece eklenir ve durum daha kompleks bir hal alır.
Kapalı ameliyat sonrası hastaların memnuniyet oranu yüksektir. Böyle bir durumda ise çıkıkları engellemek için kemik ameliyatı (letarjet ameliyatı) uygulanmalıdır. Omuz çıkıklarının cerrahi tedavisi sonrası fizik tedavi önerilir. Ameliyat sonrası 4-6 hafta omuz askısı kullanılması gerekmektedir.
Bu ameliyat genel anestezi altında yapılır. Hasta şezlong pozisyonda yatırılır. Steril örtümler ve antibiyotikler uygulanır. Ekleme arka taraftan tırnak kadar küçük bir kesi açılır. Sadece kameranın gireceği kadar küçük olan bu yolak kullanılarak eklem içi yapılar görüntülenir. Bu görüntüleme eşliğinde eklem ön tarafından 2 adet daha küçük delik açılır.
Ön taraftaki bu deliklerden eklem içi yapılar, kıkırdak, kapsül, tendon ve rotator kaslar muayene edilir. Humerus başı kemik defekti var mı değerlendirilir. Daha sonra tamir işlemine geçilir. Bu ameliyatın amacı kapsülü yuva kemiğine dikmektir. Kapsülden dikiş iğnesi geçer ama kemikten geçemez. Bu yüzden yuva kemiğine ankor dediğimiz çapalar gönderilir.
Bu çapadan çıkan ipler kapsülden geçirilir ve labrumun dokusunun kemiğe tamiri gerçekleştirilir. Eklem artık stabildir. Stabilite muayenesi yapılır ve ameliyat sonlandırılır. Hasta uyandırılır ve bandaj takılır. Ameliyat toplamda 30-40 dakika sürer.
Bu ameliyat 1 günlük hastane yatışı gerektirir. İlk gece hastanede medikal tedaviler ve ağrı kesiciler yapılır. İlk geceden sonra ağrı azalır. 15. gün dikişler alınır. Bu süreçte yara bakımı ve pansuman yapılır. 15. günden sonra yaralar ıslanabilir ve yıkanabilir. 3. hafta kontrolünde pasif omuz hareketleri öğretilir ve fizik tedavi süreci başlar.
Bu ameliyattan sonra iyileşme sürecini desteklemek için fizik tedavi gerekir. El bilek ve dirsek hareketleri ameliyattan sonraki erken dönemde başlanabilir.
Tekrarlayan Omuz Çıkığı Nedir?
Çıkık esnasında birtakım kemik ve yumuşak dokularda yaralanma olur. Çıkık sonrası omuz yerine konulduktan sonra velpau bandaj ile sarılmalı gerekirse artroskopik tamir operasyonu yapılmalıdır. Çıkık sonrası bu şekilde tedavi edilmeyen veya bağlarında aşırı esneklik olan kişilerde ise sık sık omuz çıkıkları izlenebilir.
Omuzda çıkık durumunda görülen bankart yaralanması nedir?
Omuz kemiği yuvasınının (glenoid) ön ve arka tarafında, omuz eklemini yerinde tutan yumuşak doku bariyerleri bulunmaktadır. Bu yumuşak doku bariyerlerine bankart denmektedir. Omuz çıkıkları esnasında bu bariyerler yaralanarak yırtılır. Bu olaya bankart yaralanması denir. Çıkıkta altta yatan sebebi bankart yaralanmasıdır. Bankart yaralanmaları, ilk çıkık sonrası bandajlama ile kendiliğinden iyileşebilir. Eğer bankart yaralanması iyileşmez ise tekrarlayan çıkık görülür. Böyle bir durumda ise tedavi kapalı onarımdır (artroskopik bankart onarımı).
Omuzda çıkıkta durumunda görülen hill sacks lezyonu nedir?
Çıkık esnasında öne doğru çıkan omuz kemiği baş kısmı (humerus üst ucu) omuzun yuvası olan glenoid tarafından ezilir. Ezilen yerde kemikte elma yeniği şeklinde bir boşluk kalır. Bu defektli alana Hill Sacks lezyonu denir. Hill sacks lezyonu belirli bir büyüklüğün üzerinde ise artroskopi işlemi esnasında lezyon boşluğuna yumuşak doku transferi uygulanarak defektli alan doldurulur (Remplissage Ameliyatı).
Tedavi Hill Sacks lezyonunu büyüklüğüne göre karar verilir. Hill Sacks lezyonu büyümeden erken dönemde ameliyat edilirse yumuşak doku prosedürleri ve daha basit ameliyatla tedavi tamamlanır. Bu anlamda özellikle genç hastalarda ilk çıkıkta bile artroskopik tamir Bankart tamiri ameliyatını önermekteyiz. Bankart lezyonuna eşlik eden ek hasarlar varsa onlarda onarılmalıdır. Örneğin slap lezyonu ya da rotator tendon yaralanması varsa aynı ameliyatta tedavi edilmelidir.
