MPFL Ameliyatı sadece rekonstrüksiyon olacak ise ortalama 1 saat fakat Tibial Tüberkül kaydırma ilave edilir ise 2 saat sürmektedir. Sonuçları yüz güldürücü ameliyatlardır. Hastalar hastanede en fazla 1 gece kalır. İyileşme süresi ise 6-8 hafta olup kemik kaydırma yapılırsa 8-12 haftadır.
İçindekiler:
MPFL Nedir?
Diz eklemi Femur (uyluk), Tibia (kaval) ve Patella denilen diz kapağından oluşur. Diz kapağı diz 2 adet tendon ve 2 adet bağ ile diz ekleminin ön kısmında bulunur. Diz kapağının stabilizasyonunu sağlayan bu yapılar;
- Medial Patella Femoral Bağ (MPFL): Kapağı iç kısımda uyluk kemiğine bağlar.
- Lateral Patella Femoral Bağ: Dış kısımda uyluk kemiğine bağlar
- Quadricesp Tendon: Yukarıda kas dokularına bağlar
- Patellar Tendo: Kaval kemiğine bağlar.
Bu makalenin konusu MPFL dediğimiz Medial Patella Femoral Bağ ameliyatıdır. Dizin en sık yırtılan bağı olup yırtılması diz kapağı çıkığına yol açar. Genellikle spor yaralanmaları sonucu travmatik yırtılır. Bu yırtılma tam kat, kısmı veya pateller kemik kopma kırıkları ile birlikte olabilir.
MPFL Yırtığı Kimlerde Görülür?
Bazı altta yatan risk faktörleri olabilir;
- Obezite,
- Yüksek Q açısı yani uyluk ile patellar tendon arsındaki açının fazla olması,
- Patella alta, diz kapağının yüksekte olması,
- Kadınlarda daha sık,
- Troklear displaziler dediğimiz eklem yüzeyinin düz ve bozuk olması,
- Eklem gevşekliği,
- Kas güçsüzlüğü,
- Tibial Tüberkülün (TT) aşırı dışarıda olası, diz kapağı dizilim bozukluğu.
MPFL Tanısı
- Klinik muayene ve radyolojik değerlendirme ile konur. Klinik olarak diz kapağı bir ses ile yerinden çıkar ve diz şişer. Diz eklemi kilitlenir.
- Röntgen, MR ve BT mutlaka çekilmelidir. Çünkü eşlik eden problemlerin tespiti ile tedavi algoritması ve ameliyat detayları belirlenir.
- BT de eşlik eden kemik kırıkları iyi değerlendirilirken, MR da yırtılan bağ ve dereceleri net değerlendirilir.
MPFL Tedavisi
Tedaviyi belirleyen en önemli kriter altta yatan risk faktörlerinin varlığının belirlenmesidir. MPFL yırtığının tek başına tedavi edilmesi yetersiz kalabilir ve tekrar yırtık ve çıkıklara yol açabilir. Tedavi algoritması şu şekildedir;
- Eşlik eden bir patoloji yok. Diz kapağı dizilim sağlam. Diz kapağı ve diz ekleminde kıkırdak hasarı yok ve travmaya bağlı basit bir MPFL yaralanması ise 3 haftalık açısı ayarlanabilir dizlik ve sonrasında fizik tedavi ile stabil bir diz kapağı elde edilebilir.
- Çıkık esnasında kıkırdak kırığı veya kopma kırıkları meydana geldi fakat patellar dizilim problemi yok ise MPFL yırtığı primer tamir ve kırık ameliyatı yapılır. Üstüne açısı ayarlanabilir dizlik ve sonrasında fizik tedavi verilir. Bazı durumlarda lateral bağ da gevşetilebilir.
- Predispozan faktörlerden özellikle patellar dizilim bozukluğu var ve TT_TG dediğimiz mesafe en fazla 10 mm olması gerekirken 18 mm üzerinde ise primer onarıma tibial tüberkül kaydırma ameliyatı da ilave edilmelidir.
- Predispozan faktörlerden troclear displazilerden düz troklea var ise trokleaplasti düşünülebilir.
- Predispozan faktörlerden patella alta yani kapak çok yukarda ise yine tibia tüberkül aşağı kaydırma ameliyatı primer onarıma ilave edilebilir.
- Eğer MPFL yırtığı kronik ve sürekli tekrarlayan çıkık var ise Medial Patella Femoral Bağ (MPFL) Rekonstrüksiyonu yapılır.
MPFL Ameliyatı
Burada yırtık eski olduğu için primer tamir mümkün değildir. Hamstring tendonlardan elde edilen tendonlar ile patella ve uyluk arasında yeni bir bağ oluşturulur. Oluşturulan bu yeni bağ uyluk ve diz kapağına ipli vidalar, endobutton materyaller ile tepsit edilir. Burada teknik olarak diz eklemi 30 derecede ve diz kapağı ise yeterli mobiliteye izin verecek dinamik dengelerde kilitlenmelidir. Bu cerrahide en büyük ve en sık hata uyluk kemiğine yani femorale açılan tünelin çok proksimal ve anteriorda açılmasıdır. Bunun anlamı orijinal anatomik pozisyonda tünelin açılmamasıdır. Bu durum diz kapağının iç eklem yüzeyinde aşırı basınç oluşumuna yol açarak diz kapağı ağrısı ve kireçlenmeye yol açar. Bu ameliyat özellikle gençlerde yapılır. Son derece güvenli ve komplikasyon oranları düşüktür.
MPFL Ameliyatı Komplikasyonları
Komplikasyon oranları çok düşük ve nadir olup;
- Enfeksiyon
- Tekrarlayan Çıkık (Genellikle cerrahi tekniğe bağlıdır.)
- Aşırı Düzeltme
- Aşırı Gergin Tespit ve Kıkırdak Aşınması
- Saphenous Sinir İltihabı
- Alınan Tendonların Yetersizliği
MPFL Ameliyatı Sonrası İyileşme Süreci
Genellikle 6-8 hafta içinde günlük yaşam aktivitelerine dönülür.
- 12-15. günler dikiş alınma kontrolü,
- Ödem için buz tedavisi,
- İlk 2-3 hafta ödem tedavisi, pasif egzersizler,
- İlk 4-6 hafta açısı ayarlanabilir dizlik ve koltuk değneği kullanma,
- 3.-4. haftalardan sonra aktif kas güçlendirme, eklem hareket açıklığı egzersizler ve germe egzersizleri,
- 3. haftadan sonra ayağa yük verilebilir,
- Aktif spor dönüş 4.-6.aydan sonra,
- Sonuç olarak kişiye özel fizik tedavi programı oluşturulur.
MPFL Ameliyatı Sonrası Tekrar Çıkık Olur Mu?
Başarılı bir MPFL ameliyat sonrası diz kapağı çıkık riski yok denecek kadar azdır. Ameliyat sonrası fizik tedavi ve hastanın egzersizlere uyumu önemlidir. Yine diz kapağı dizilim problemi gibi eşlik eden faktörlerinde beraberinde düzeltilmemesi tekrar çıkığa sebep olan en önemli nedenlerdir.
MPFL Tamirinde İlave Ameliyatlar
Sıklıkla bu hastalarda diz kapağı dizilim problemi de olup aynı seans da tibial tüberkül kaydırma ameliyatı da yapılabilir. Bu ameliyatta patellar tendon kaval kemiğine yapışma yerinden kemik doku ile birlikte kaldırılarak medial ve birazda gerekirse distale taşınır. Böylece diz kapağı tam orta hatta gelir ve dizi n mekanik aksı düzeltilmiş olur. Tüm bu işlemlere diz kapağı dizilim cerrahisi denir.
Yine bu ameliyatta diz kapağı lateralde aşırı gergin ve subluksasyonu diğer bir ifade ile yarı çıkığa yol açıyor ise lateral gevşetme yapılabilir. Bu kararı ameliyat esnasında veriyoruz.